Coronavirüs bir virüs türüdür. Birçok farklı çeşidi vardır ve bazıları hastalığa neden olur. Yeni tanımlanmış bir tip, yakın zamanda COVID-19 olarak adlandırılan solunum yolu hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Yeni Coronavirus veya COVID-19, doktorların solunum yolu enfeksiyonu olarak adlandırdığı duruma neden olabilecek yaygın bir virüs olan koronavirüsün neden olduğu bir hastalıktır. Üst solunum yollarınızı (sinüsler, burun ve boğaz) veya alt solunum yollarınızı (nefes borusu ve akciğerler) etkileyebilir. Çoğu koronavirüs tehlikeli değildir.
2020’nin başlarında, Çin’de bir Aralık 2019 salgını sonrasında, Dünya Sağlık Örgütü yeni bir tür koronavirüs tespit etti. Yetkililer bu yeni virüsü şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) olarak adlandırdı. Bu, COVID-19’a neden olan virüstür.
Salgın hızla dünyaya yayıldı. Diğer koronavirüslerin yaptığı gibi, çoğunlukla kişiden kişiye temas yoluyla yayılan bir hastalık. Enfeksiyonlar hafif, orta ve ciddi arasında değişmektedir.
COVID-19’un Belirtileri Nelerdir?
Erken belirtiler şunları içerir:
- Ateş
- Öksürük
- Nefes darlığı
- Boğazda ağrı
Virüs zatürre, solunum yetmezliği, septik şok ve ölüme yol açabilir. Bu ciddi semptomları kendinizde veya sevdiklerinizde fark ederseniz, derhal tıbbi yardım almalısınız:
- Nefes darlığı veya solunumda yetersizlik
- Devam eden göğüs ağrısı veya sıkışması
- Halsizlik
- Uyanamama
- Mavimsi dudaklar veya yüz
Maruz kalır ve enfekte olursanız, belirtiler 2 veya 14 gün içerisinde ortaya çıkabilir. Kuluçka süresi kişiden kişiye değişir.
COVID-19, Soğuk Algınlığı veya Grip olup olmadığınızı nasıl anlarsınız?
Semptomlarınız olduğunda, kötü bir soğuk algınlığına veya gribe benzer olabilirler. Aşağıdaki durumlarda doktorunuz COVID-19’dan şüphelenecektir:
- Ateş ve nefes alma problemleriniz var ve virüsün yayıldığı yerlere seyahat edip etmediğiniz.
- Son 14 gün içinde COVID-19 olmuş kişilerle temas edip etmediğiniz.
Yeni Coronavirüs’e ne sebep oldu?
COVID-19, Aralık 2019’da Çin’in bir şehri olan Wuhan’da ortaya çıktı. Sağlık görevlileri hala bu yeni koronavirüsün tam kaynağını izliyor olsa da, erken hipotezler, bunun Wuhan, Çin’deki bir deniz ürünleri pazarına bağlı olabileceğini düşünüyordu. Pazarı ziyaret eden bazı insanlar yeni koronavirüsün neden olduğu viral pnömoni geliştirdi. 25 Ocak 2020’de yapılan bir çalışma, ilk bildirilen vakayı içeren bireyin 1 Aralık 2019’da hastalandığını ve deniz ürünleri pazarıyla bağlantısı olmadığını belirtiyor. Bu virüsün nasıl ortaya çıktığı ve yayıldığı konusunda araştırmalar devam etmektedir.
Bu koronavirüs SARS’dan farklı mı?
SARS, ciddi akut solunum sendromu anlamına gelir. 2003 yılında Çin’de SARS salgını başladı ve 2004’te sona ermeden önce diğer ülkelere yayıldı. COVID-19’a neden olan virüs, 2003 SARS salgınına neden olan virüse benzer: her ikisi de koronavirüs tipidir. Çok şey hala bilinmiyor, ancak COVID-19 2003 SARS’dan daha hızlı yayılıyor gibi görünüyor ve aynı zamanda daha az ciddi hastalığa neden olabilir.
Yeni coronavirüs nasıl bulaşır?
SARS-CoV-2, virüs, çoğunlukla kişiden kişiye yayılır. Çoğu zaman hasta bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında yayılır. 2 metreye kadar damlacıklar püskürtebilirler. Eğer onları solursanız veya yutarsanız, virüs vücudunuza girebilir. Virüsü olan bazı kişilerin semptomları yoktur, ancak virüsü yine de yayabilirler.
Virüsün bulunduğu bir yüzeye veya nesneye dokunduktan sonra elinizi ağzınıza, burnunuza veya muhtemelen gözlerinize sürdüğünüzde virüs vücudunuza giriş yapma imkanını bulur.
Topluluk yayılması nedir?
Doktorlar ve sağlık yetkilileri bu terimi enfeksiyonun kaynağını bilmediklerinde kullanırlar. COVID-19’da genellikle ülke dışına çıkmadığı veya yurt dışına seyahat etmediği veya COVID-19 olan birine maruz kalmadığı durumda bile virüsü alan birine atıfta bulunur.
Ne kadar hızlı yayılıyor?
SARS-CoV-2 bulaşmış insan sayısı 24 Mart 2020 günü itibariyle her gün yükselen bir trendde ilerliyor.
Virüsün yayılmasını nasıl önlersiniz?
Virüsün yayıldığı bir bölgedeyseniz, aşağıdaki adımları uygulayın:
- Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı bir dezenfektanla temizleyin. Bu, elinizdeki virüsleri öldürür.
- Sosyal mesafeyi uygulama. Virüsü bilmeden yayabileceğiniz için evde olabildiğince fazla kalmalısınız. Dışarı çıkmanız gerekiyorsa, diğerlerinden en az 2 metre uzakta durun.
- Yüzüne dokunma. Coronavirüsler dokunduğunuz yüzeylerde birkaç saat yaşayabilir. Ellerinize temas ederse ve gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunursanız, vücudunuza girebilirler.
Doktorunuz size önermediği sürece maske takmanıza gerek yoktur. SARS-CoV-2’ye maruz kaldıysanız veya COVID-19’a sahipseniz, bir sağlık çalışanıysanız veya hastalığa sahip olan birisine bakıyorsanız bir maskeye ihtiyacınız olacaktır.
ABD, Almanya ve Çin’de SARS-CoV-2 / COVID-19 aşılarını test etmek için klinik denemeler devam etmektedir.
COVID-19 tedavisi nedir?
COVID-19 için özel bir tedavi yoktur. Hafif seyreden vakaların dinlenme, sıvı alma ve ateş kontrolü gibi semptomlarını hafifletmeye özen göstermesi gerekir. Şiddetli semptomları olanlar hastanede tedavi edilmelidir.
Kimlere bulaşır?
Herkes enfekte olabilir ve çoğu enfeksiyon genellikle hafiftir. Ancak COVID-19’un yayıldığı bir bölgede değilseniz, yayıldığı bir bölgeden seyahat etmediyseniz ve buna sahip olan biriyle iletişim kurmamışsanız, enfekte olma riskiniz düşüktür.
Yaşlılar, bağışıklık sistemi zayıflamışlar, kronik bronşit, amfizem, yüksek tansiyon, kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser veya diyabet gibi tıbbi rahatsızlıkları olan kişilerin ciddi COVID-19 vakası olma olasılığı yüksektir.
COVID-19 olduğunuzu düşünüyorsanız ne yapmalısınız?
COVID-19’un yayıldığı bir bölgede yaşıyorsanız veya bu bölgeye seyahat ettiyseniz:
Kendinizi iyi hissetmiyorsanız, evde kalın. Baş ağrısı ve burun akıntısı gibi hafif semptomlarınız olsa bile, iyileşene kadar bekleyin. Bu, doktorların daha ciddi hastalara odaklanmalarını sağlar; sağlık çalışanlarını ve yol boyunca karşılaşabileceğiniz kişileri korur. Kendi kendine karantina denilen şeyi uygulayabilirsiniz.
Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çekiyorsanız doktora başvurun. En kısa zamanda tıbbi yardım almanız gerekir. Düzenli göründüğünüz bir doktorunuz yoksa, yerel sağlık kurulunuzu arayın. Test ve tedavi için nereye gitmeniz gerektiğini söyleyebilirler.
Virüs nasıl yayıldı?
İnsanlık tarihinde bir salgını durdurmak için uygulanan en kapsamlı seyahat kısıtlamaları yeterli olmadı. Nedenini göstermek için yüz milyonlarca insanın hareketleri analiz edildi. (Kaynak)
Basit görünüyor: Yolculuğu durdurun, virüsün dünyaya yayılmasını engelleyin. Ama işe yaramadı.
- Bilinen ilk vakaların çoğu, 11 milyonluk bir şehir ve bir ulaşım merkezi olan Wuhan, Çin’deki bir deniz ürünleri pazarıyla temas etmiş kişilerdi.
- Dört vaka, Aralık sonuna kadar düzinelerce büyüdü. Doktorlar sadece hasta insanların normal tedavilere cevap vermeyen viral pnömoniye sahip olduklarını biliyorlardı.
- Salgının gerçek boyutu o zaman bile çok daha büyüktü – yaklaşık 1.000 vakadan belki de birkaç kat daha fazla görünmez bir ağ oluşmuştu.
- Her hasta ortalama iki veya üç kişiyi enfekte ederken, mükemmel önlemler bile yayılmayı önleyememiş olabilir. Ancak Çinli yetkililer, Aralık ayında halkı riskler konusunda uyarmadılar. Ancak 31 Aralık’ta Dünya Sağlık Örgütü’nü uyardılar ve bir açıklama yayınladılar. Hükümet, “Hastalık önlenebilir ve kontrol edilebilir” dedi.
- Salgının zamanlaması daha kötü olamazdı. Yüz milyonlarca insan Çin Yeni Yılı için yaşadıkları şehirlere geri dönmek üzereydi. Baidu ve büyük telekomlar tarafından yayınlanan ve milyonlarca cep telefonunun hareketlerini izleyen Times analizine göre, insanların 1 Ocak’ta nasıl hareket ettikleri.
- O gün Wuhan’dan en az 175.000 kişi ayrıldı.
- Wuhan’dan ayrılışlar sonraki üç hafta içinde hızlandı. Seyahat kısıtlanmadan önce Ocak ayında şehirde yaklaşık 7 milyon kişi kaldı.
- Çinli yetkililer 21 Ocak’ta insandan insana bulaşma riskini kabul ettiğinde, Pekin, Şangay ve diğer büyük şehirlerde yerel salgınlar ortaya çıkmıştı.
- İki gün sonra, yetkililer Wuhan’ı tamamen kapattı ve sonraki birkaç hafta içinde birçok şehirde aynı uygulama yapıldı. Çin genelinde seyahat neredeyse durdu.
- Ancak yerel salgınlar çoktan hızla büyüyordu.
- Salgın Ocak ayının başlarında Çin boyunca ilerlediği halde, uluslararası seyahat normal şekilde devam etti.
- Binlerce insan Wuhan’dan dünyanın dört bir yanındaki şehirlere uçtu.
- Son rakamlara göre her ay ortalama 900’den fazla insan New York’a uçtu. 2200 kişi de Sydney’e ve 15 binin üzerinde insan da en popüler destinasyon olan Bangkok’a uçtu.
- Bilinen ilk yurtdışı vakası da Ocak ortasında, ateş, baş ağrısı ve boğaz ağrısına rağmen Wuhan’dan Bangkok’a seyahat eden 61 yaşındaki bir kadında ortaya çıktı.
- Diğer erken vakalar Tokyo, Singapur, Seul ve Hong Kong’da ortaya çıktı. ABD Seattle yakınlarındaki ilk vakasını doğruladı.,
- Araştırmacılar, enfekte gezginlerin yaklaşık yüzde 85’inin tespit edilmediğini düşünüyor. Ama hala bulaşıcıydılar.
- Wuhan, ancak Ocak ayının sonunda kilit altına alınabildi ve havayolları uçuşları iptal edilmeye başlandı. ABD’nin Amerikalı olmayanlar için Çin’den girişleri durduracağını açıkladığı 31 Ocak’a kadar Wuhan’dan seyahatler durmuştu.
- Artık çok geçti. Hastalık, çoğu Wuhan’dan gelen yolcular tarafından tohumlanan 26 ülkede 30’dan fazla şehirde büyüyordu.
- Virüs, yerel olarak yayılmaya, kiliseler ve restoranlar gibi kapalı alanlarda kolayca hareket etmeye ve salgının başlangıcı olan Çin’e seyahat etmeyen insanlara da bulaşmaya başladı.
- 1 Mart’a kadar İtalya, İran ve Güney Kore’de binlerce vaka bildirildi. Çin artık salgının ana merkezi değildi.
- Aslında, Çin hastaları sistematik olarak test etmeye, izlemeye ve izole etmeye başladığında, yeni vakalar dramatik bir şekilde azaldı ve virüsü yavaşlatmanın mümkün olduğunu gösterdi. Benzer önlemler Singapur, Hong Kong ve Güney Kore’deki yayılımı yavaşlattı.
- Testlerin geciktiği Amerika Birleşik Devletleri’nde, Başkan Trump, Avrupa’dan çoğu seyahati askıya aldı. “Virüsün bize karşı bir şansı yok” dedi.
- Ama o zamana kadar, virüsün demir attığı merkezleri oluşmuştu. Seattle, New York City ve ülkenin dört bir yanında yerel olarak yayılmaya devam etti ve bir kez daha durdurma çabalarını sonuçsuz bıraktı.
Son durum
Dünyada bir çok ülkede özellikle hazırlıksız yakalanan İtalya’da büyük kayıplarla virüs etkierini sürdürmekte, uzmanlar bir çan eğrisi şeklinde tanımladıkları virüsün zaman içindeki etkisinin İtalya zirvesini yaşarken, Wuhan ve Çin bu eğrinin sonuna gelip karantinayı sonlandırmıştır. İtalya’nın geç de olsa aldığı katı eylemler virüsün mutlaka hızını belli bir noktadan sonra düşürecektir.
Günümüz itibariyle bizler evlerimizden mümkün olduğunca çıkmayarak, işe vb gitmek için mecbursak gerekli önlemleri alarak ve kendi bağışıklık sistemimizi güçlü tutarak bu savaşa yardımcı olabiliriz.